ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ και ΜΕΛΕΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ και ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΑΡΓΥΡΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ: ΒΙΡΑ - ΒΥΡΡΑ

Η Βήρα ής ο κάτοικος Βηριώτης, και ής συνώνυμον και έρημον εν τώ δήμω των Μεσσαπίων, και άλλο εν Θράκη το 1395 κατά Κατακουζινόν, έστι χωρίον του δήμου Στυρέων, απέχον της έδρας ώρας τέσσαρας και ημίσειαν.
Λιμήν δε της Βήρας και του Δύστου ώραν μακράν το Πορτομπούφαλον, όπερ οι Αλβανόφωνοι κάτοικοι ονομάζουν Τελώνι (ιον) διά την ύπαρξιν ίσως τελωνείου το πάλαι.
Έν Βήρα εγεννήθη ο στρατηγός Κριεζώτης ο και Βηριώτης κληθείς

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ Κ. Α. ΓΟΥΝΟΡΟΠΟΥ

Ζούρα δρόμeνε ↔    Έπιασα το δρόμο
ε βάιτα βάιτα,           ↔    και πήγα, πήγα
Te κλιτόβα,              ↔     σε θυμήθηκα
ε ντίνια ε κλάιτα.      ↔      και κάθισα και έκλαψα.
Ζούρα δρόμeν’        ↔      Έπιασα το δρόμο
ε Βύρeσe        &nbsp       ↔      για τα Βίρα
Τουκαράτ λύρeσe.   ↔      χτυπώντας τη λύρα.
ΕΝΑ ΠΑΡΑΠΟΝΙΑΡΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΕΤΡΑΣΤΙΧΟ

Αναγνωρίσθη με το όνομα Βίρα δια του Β.Δ. της 11-8-1912 Φ.Ε.Κ. Α 245/1912 προελθουσα εκ του τέως Δήμου Στυρεων. Μετονομασθη σε Αργυρό δια του Β.Δ. της 7-6-1957. Περιλαμβάνονται οι οικισμοί Αργυρό, ο Άγιος Δημήτριος (απογρ. 1971) και το Μπούφαλο. Κατά τας απογραφας των ετών 1920 και 1928 εγραφετο Βύρρα και κατά την απογραφην 1940 εγράφη Βίρα. O Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει πολιν Ευβοίας «ΑΡΓΟΥΡΑ» ής ερείπια σώζονται εκεί πλησίον και ίσως εκ του αρχαίου τούτου ονόματος να εδόθη το όνομα ΑΡΓΥΡΟΝ Ο ερευνητής Γιάννης Μαγκούτας στο αρθρο του ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΡΕΤΡΙΑ ΟΙ ΔΗΜΟΙ αναφερει τα εξεις:

Αργυρά, Άργουρα, Άργουσα ή Αργούσα Πόλη που λεγόταν Αργυρά -ή με κάποιο παραπλήσιο όνομα- υπήρχε και στην αρχαία Εύβοια και πρέπει, έστω για κάποια περίοδο, να ήταν και δήμος της Ερέτριας.

Ο Στ. Βυζάντιος λέει πως: «Εστί και τόπος Ευβοίας Αργούρα, όπου δοκεί τον Πανόπτην, Ερμής πεφονέκεται». Αλλά και ο Δημοσθένης (κατά Μειδίου) αναφέρει τούτη την ευβοϊκή πόλη: «…τον δε θώρακα ουδέποτε ενδύς επ’ αστράβης δε οχούμενος εξ Αργούρας της Ευβοίας…»
Ο Girard, βασιζόμενος στον Σουίδα, την τοποθετεί ανάμεσα στη Χαλκίδα και την Ερέτρια. Λένε πως η πόλη αυτή -που ανήκε στη Χαλκίδα- βρισκόταν στο Λευκαντί, στη θέση ‘’Βουρλάκι’’ (λίγο ανατολικότερα από την Ξερόπολη). Ο Γουναρόπουλος, όμως, αναφέρει (σελ. 126) πως στην περιοχή των Στύρων -κοντά στο χωριό Βήρα- υπάρχει τοποθεσία με το όνομα Αργυρό, όπου υπάρχουν και αρχαία ερείπια. Εδώ -κατά πάσα πιθανότητα- και λίγο νοτιότερα από το χωριό Αργυρό, πρέπει να βρισκόταν ο δήμος Αργυρά ή Αργούσα. Η αρχαία αυτή πόλη λέγεται πως είχε πάρει το όνομα της από τον Τιτάνα ‘’Πανόπτη Άργο’’. Κατά τη μυθολογία, όταν η Ήρα ανακάλυψε τον παράνομο δεσμό του Δία με την πανέμορφη ευβοιοτοπούλα Ιώ -και κατ’ άλλους, κόρη του βασιλιά του Άργους Ίναχου και ιέρεια στο ναό τής Ήρας- έγινε έξω φρενών. Στη συνέχεια, για να την εκδικηθεί τη φυλάκισε στη ‘’βοός αυλή’’ και έβαλε να τη φυλάει ο “Πανόπτης Άργος”, ο οποίος είχε 100 μάτια σκορπισμένα σε ολόκληρο το σώμα του. Λέγεται πως τα μισά από τα μάτια αυτά, ακόμα κι όταν κοιμόταν, έμεναν ανοιχτά. Όμως, ο φτεροπόδαρος θεός Ερμής αφού με τις μελωδίες της φλογέρας του αποκοίμισε τον Αργό, τον μετέφερε σε άλλη περιοχή, όπου και -κατ’ εντολή του Δία-τον σκότωσε. Η Ήρα, μετά το θάνατο του Άργου, τοποθέτησε τα εκατό του μάτια στην ουρά του αγαπημένου της πουλιού, που -ως γνωστό- ήταν το παγώνι. Από τότε η τοποθεσία αυτή -από τον Άργο- πήρε την ονομασία Άργουσα ή Αργούσα. Η γνώμη πως η Αργούσα ήταν σ’ αυτή την περιοχή ενισχύεται και από τούτη την πληροφορία του Δημοσθένη, ο οποίος γράφει πως: όταν γινόταν η μάχη στις Ταμύνες -μεταξύ Ερέτριας και Αθήνας- ο στρατηγός Φωκίωνας κάλεσε σε βοήθεια και «τους εν Αργούσα Αθηναίους ιππείς», οι οποίοι φυσικά δεν πρέπει να βρίσκονταν σε πολύ μακρινή απόσταση .

Το χωριό που χτίστηκε, αργότερα, σ’ αυτό το χώρο -και το 1957 μετονομάστηκε σε Αργυρό, μάλλον για να θυμίζει την αρχαία του ονομασία- το έλεγαν Βίρα. Εδώ θα προσθέσουμε κάποιες σκέψεις για τη γραφή του ‘’Βίρα’’.

Δεν ξέρω τι θα πει και από πού προέρχεται η λέξη-ονομασία αυτή. Ο Γουναράπουλος το γράφει Βήρα (με ήττα και ένα ρο). Ο Ναπολ Ξανθούλης στο πόνημα του: «Σύστασις και εξέλιξις τον νομού της Εύβοιας» (AΕM, τομ.ΙΖ΄, σ.426)λέει πως στο Παράρτημα της αριθ. 2 Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, του έτους 1837 το χωριό αναφέρεται ως Βύρα (με ύψιλον και ένα ρο). Ενώ στον τόμο ΙΗ΄, σελ.9Ι γράφει πως -με το ΒΛ της 11-8-1912 Φ.Ε.Κ. Α. 245Μ912-το χωριό αναγνωρίστηκε ως Βίρα (με γιώτα). Στο ‘’Ευβοϊκό Χωριό’’ (τ. 11°, Μάρ.-Απρ. 2000) το είδα γραμμένο με ύψιλον και με δύο ρο: Βύρρα. Μίλησα στο τηλέφωνο με τον αρθρογράφο κύριο Κ. Μιχαήλ, ο οποίος έλκει την καταγωγή του από αυτή την περιοχή. Μου είπε πως δεν ξέρει γιατί τα τελευταία χρόνια -πριν το χωριό μετονομαστεί σε Αργυρό- το έγραφαν Βύρρα και ακόμα πιο παλιά (όπως ο Γουναρόπουλος) Βήρα. Συμπλήρωσε όμως, ακόμα, ότι είδε -σε ανάτυπο των τόμων ΙΑ΄ και ΙΗ΄ του ΑΕΜ- πως στις απογραφές του 1920 και 1928 το έχουν γραμμένο με ύψιλον και δύο ρο: Βύρρα, ενώ στην απογραφή του 1940 με γιώτα και ένα ρο:Βίρα. Σε ερώτησή μου, ο κ. Μιχαήλ με βεβαίωσε πως -αν και το χωριό είναι χτισμένο σε πλαγιά- τα κάτω σπίτια του είναι σε χαμήλωμα, σε επίπεδο χώρο. Όμως, αν τα πρώτα σπίτια (όταν πρωτοστήθηκε το χωριό) είχαν χτιστεί στο κάτω μέρος, ανάμεσα στους λόφους -όπου το χειμώνα, σε κάποια σημεία, θα υπήρχαν και λιμνάζοντα νερά- τότε θα πρέπει να το γράψουμε Βίρα (με γιώτα). Και τούτο, γιατί το βίρα -εκτός από προστακτική του βιράρω, που σημαίνει: τράβα, σήκωνε (βίρα τις άγκυρες)-, κατά Το Μέγα Λεξικό Δημητράκου, θα πει και βίραγκας-βάραγκας (=βούθουλας, χάσμα γης). Ακόμα, στο Λεξικό Ανδριώτη βρίσκουμε και μιαν άλλη συγγενική με το βίρα- λέξη το βίρος (απ’ όπου, μάλλον, και το βρος), που θα πει τέλμα, δηλαδή αβαθής έκταση νερών που λιμνάζουν. Να προστεθεί πως, σε νέα συνομιλία που είχα με τον κύριο Μιχαήλ (στις 17-6-05) μου είπε πως, 10 χλμ. περίπου νοτιότερα από το χωριό Βίρα, λίγο μετά τον Αρμυροπόταμο- βρίσκεται και η “Παλιόβιρα’ ‘, η οποία πήρε τούτο το όνομα όταν μερικοί κάτοικοι της την άφησαν και πήγαν και εγκαταστάθηκαν εκεί που είναι το σημερινό χωριό Βίρα. Για την "Παλιόβιρα", μου είπε ότι, δεν βρίσκεται σε χαμήλωμα και δεν ήξερε αν εκεί υπάρχει κάποιο χάσμα γης, όμως με βεβαίωσε πως στα αρβανίτικα η λέξη ‘’βίρα’’ θα πει τρύπα, χάσμα, άνoιγμα γης. Έπειτα από όλα αυτά, δεν μένει παρά να συμφωνήσουμε πως: το όνομα αυτό είναι εδαφωνυμικό, οπότε και θα πρέπει να γράφεται με γιώτα, Βίρα δηλαδή.

Πριν κλείσω με τα Βίρα, να θυμίσω πως σε τούτο το χωριό είχε γεννηθεί (το 1785) και ο πολέμαρχος του 1821 στρατηγός Νικ. Κριεζώτης, γι’ αυτό και τον αποκαλούσαν και Βιριώτη. Να προστεθεί, πως ο Κριεζώτης πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του -ως αυτοεξόριστος- στην Τουρκία! Διαφώνησε με τους κρατούντες εκείνης της εποχής και βρήκε καταφύγιο και θαλπωρή -τι τραγική ειρωνεία- στη χώρα που εναντίον της αγωνίστηκε και πολέμησε όλη του τη ζωή!! Πέθανε και τάφηκε στη Σμύρνη το 1853. Τα οστά του μεταφέρθηκαν αργότερα στη Χαλκίδα.

ΒΙΡΑ - ΒΥΡΡΑ - ΒΗΡΑ ΣΕ ΠΑΛΑΙΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ

1843 ΠΕΤΡΩΦ eyboia

1849 Δημιουργός Kiepert, Heinrich Εκδότης Verlag des Geographischen instituts.

Τμήμα του 1849 Δημιουργός Kiepert, Heinrich Εκδότης Verlag des Geographischen instituts.

1853 Εκδότης Kiepert, Heinrich.

Τμήμα του 1853 Εκδότης Kiepert, Heinrich.

1854 Εκδότης Hughes, William.

Τμήμα του 1854 Εκδότης Hughes, William.

1861 Johnston, Keith Alexander.

1861 Johnston, Keith Alexander

1872 Fullarton, Α.

τμήμα του 1872 Fullarton, Α.

1879 Johnston, Alexander Keith.

Τμήμα του 1879 Johnston, Alexander Keith

1893 Johnston, Alexander Keith.

Τμήμα του 1893 Johnston, Alexander Keith.

1905 Andree, Richard; Scobel, Albert.

Τμήμα του 1905 Andree, Richard; Scobel, Albert. Ο κάμπος του Αργυρού χαρτογραφείται σαν λιμνούλα!

1911 Ελλάδα. Οι Κυκλάδες ή Κέρκυρα. Γενική Keith Johnston του Άτλαντα. Οκτώβριο 1911.
Χαραγμένο, τυπωμένο και δημοσιεύθηκε από τον W. & AK Johnston, Limited, Εδιμβούργο και το Λονδίνο.